گزارش نشست دوزبانگی در ایران فرصت یا تهدید؟

«وبینار دوزبانگی در ایران: فرصت یا تهدید» در قالب یک نشست تخصصی حل مشکلات کشور به مدت 3 ساعت و با حضور 3 متخصص در حوزۀ دوزبانگی و حدود 100 نفر اعضای شرکت‌کننده برگزار شد. هدف اصلی نشست بررسی مسئلۀ دوزبانگی و فرصت یا تهدید بودن آن بود. سخنرانان حاضر در این نشست مجازی با محورهایی همچون «دوزبانگی چیست و چه کسانی دوزبانه محسوب می‌شوند»، «جنبه‌های مثبت دوزبانگی»، «جنبه‌های منفی دوزبانگی»، «مسئله در بعد آموزشی»، «مدل‌های آموزش دوزبانه»، «دوزبانگی و آموزش در مناطق دو زبانه: امکان بومی‌سازی تجربیات جهانی؟»، «مدل‌های تعلیم و تربیت دوزبانه در دنیا»، «عوامل موثر در دوزبانگی: روانی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی»، «پیامدهای استفاده از زبان مادری در آموزش» و«مبانی حقوقی استفاده از زبان مادری در آموزش و پرورش» به گفتگو پرداختند. اهم مطالبی که در این جلسه مطرح شد در ادامه می‌آید:
-    سیر تعریف دوزبانگی در سال‌های اخیر منعطف شده است و امروزه دانستن دو زبان و نه الزاماً تسلط کامل بر آنها ملاک دوزبانه بودن است. 
-    برای دوزبانگی می‌بایست طیفی از حداقل توانایی تا تسلط کامل قائل بود.
-    دوزبانگی یک مزیّت مهم شناختی است. افراد دوزبانه، برتری‌هایی نسبت به تک‌زبانه‌ها دارند و در حل مسئله افراد قوی‌تری هستند. چرا که بر اساس مطالعات انجام شده، قوۀ شناختی آنها نسبت به تک‌زبانه‌ها رشد بیشتری دارد. 
-    تضاد هویت ملی، هویت قومی و افت تحصیلی همه ناشی از برخورد غیرعلمی با دوزبانگی است. 
-    دورۀ پیش‌دبستانی می‌بایست اجباری شود و در این دوره به کودکان غیر فارسی‌زبان، زبان فارسی به عنوان یک مهارت آموزش داده شود.  
-    همۀ گویش‌ها و زبان‌های محلی، ثروت ملی هستند و تنوع زبانی می‌بایست به مثابۀ تنوع زیستی در نظر گرفته شود.
-    تاثیرات زبان اول و زبان دوم بر همدیگر یک‌سویه نیست و آنها بر روی یکدیگر تاثیرگذار هستند. 
-    دغدغه اصلی ما توانش شناختی و توسعه‌نایافتگی غیرمتوازن است. 
-    کودکان دو زبانه شکاف‌های تحصیلی، زبانی و روانی را تجربه می‌کنند.
-    بهتر است از شیوه‌های آموزش k12 برای آموزش کودکان دوزبانه استفاده شود. 
-    بر اساس متغیرهای مختلف تاثیرگذار در تعریف دوزبانگی، انواع دقیق دوزبانگی ایرانیان تعریف و تشریح شود و به تناسب بهترین روش‌ها، روندها و رویه‌های آموزشی را شناسایی کنیم.
-    می‌بایست به تفاوت‌های کودکان دوزبانه با همدیگر و با کودکان تک‌زبانه در یادگیری توجه ویژه داشت. 
-    می‌بایست به تهیه و تدوین منابع آموزشی دیدگاه غیرمتمرکز داشت و عدالت آموزشی حکم می‌کند که کتاب‌ها و منابع درسی کودکان دوزبانه یکسان نباشد.
-    ساعات درسی مناطق دوزبانه باید متناسب با واقعیت باشد. 
-    معلمان باید زبان اول زبان‌آموزان را بدانند.
-    عدالت آموزشی از اهداف نظام است.
-    بومی‌گزینی در کنکور با عدالت ناسازگار است و هم به وحدت ملی آسیب می‌زند.
-    افت تحصیلی در مقطع ابتدایی و مسابقات بین‌المللی ناشی از مسائل دوزبانگی در دانش‌آموزان است که موجب عملکرد نامناسب در جامعه بین‌المللی می‌گردد.
-    مسائل را پیش از بحران شدن باید حل کرد و برخورد پیشگیرانه داشت.
-    موضوع دوزبانگی یک موضوع کاملاً علمی و آموزشی است و نباید به آن به دید یک مسئله سیاسی و امنیتی نگریست. 
-    اکتساب موفقیت‌آمیز زبان اول مقدمه مهم تسلط بر زبان دوم است.
-    احترام به زبان‌ها و قومیت‌های دیگر به انسجام ملی کمک می‌کند.
-    تقویت نگرش والدین نسبت به زبان مادری منجر به بهتر یادگیری زبان فارسی در کودکان می‌گردد.
-    آموزش و پرورش متمرکز یکی از مشکلات است. تاکید بر واژه‌های مشترک بین‌ زبان‌های علمی و فارسی لازم است. کشوری که متنوع است شیوه‌های آموزشی آن نیز باید متنوع باشد. 
-    در ایران طبق آمار، مجموعاً حدود 20 زبان وجود دارد که شامل زبان‌های ایرانی و غیرایرانی می‌شود. زبان فارسی بیشترین گویشور را دارد و بعد از آن زبان‌های دیگری همچون ترکی آذری، کردی، لری، گیلکی، مازنی، بلوچی، لکی، تاتی و غیره قرار می‌گیرند. 
-    آدم دوزبانه دارای دو نظام شناختی و دو نظام ارتباطی بوده و فهم وسیع‌تری دارد. 
-    دوزبانه‌ها نظام استدلال، تصمیم‌گیری و تفکر پیچیده‌تری دارند و در نتیجه فرصت‌های شغلی بهتری به آنها داده خواهد شد. 
-    از آنجائی‌که دوزبانه‌ها، دو فرهنگه هستند اهل صلح و دوستی هستند.  
-    دوزبانگی فرصت است. هم برای خود دوزبانه‌ها و هم برای پیشرفت کشور. 
-    باید میان زبان و سواد تمایز قائل شد. ما در زبان‌دوم‌آموزی بحث سواد داریم اما در زبان‌اول‌آموزی بحث زبان مطرح است. کسی که زبان اول را به‌خوبی می‌داند، زبان دوم نیز به خوبی یاد گرفته می‌شود. مسئله این است که ما زبان مادری را به‌خوبی آموزش نداده‌ایم و زبان دوم را نیز به خوبی  نیاموخته‌ایم.
-    تمایز میان آموزش زبان و آموزش به زبان. زبان محلی باید در خانواده آموزش داده شود. آموزش به زبان محلی قابل توجه است. بهره‌گیری از زبان مادری برای بهره‌گیری از نظام‌های شناختی توصیه می‌شود. 
-    میان یادگیری زبان دوم و زبان خارجی تمایز وجود دارد. بسیاری از کودکان ایرانی که زبان فارسی برای آنها زبان دوم محسوب می‌شود تمایلی به استفاده از زبان فارسی ندارند. در نتیجه برای آنها یک زبان خارجی محسوب می‌شود. 
-    بهتر است از فارغ‌التحصیلان رشتۀ آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان استفاده شود. 
-    محور اصل پانزدهم قانون اساسی، اتحاد و وحدت‌بخش ما است. در کشوری که سی چهل زبان فعال دارد، یکی از زبان‌ها باید نقش مرکزی را ایفا کند و این امر مربوط به دهه‌های اخیر نبوده و از دیرباز این نقش را برعهده گرفته است. 
-    زبان فارسی زبان دوم مسلمانان جهان است.
-    رویکرد قابلیت‌محور: در این رویکرد گفته می‌شود در آخر دورۀ تحصیل باید به این توانایی‌ها برسید. کتاب هم در این راستا تولید می‌شود.